Tháng 10 năm 2016, tôi được thuê nửa ngày để tư vấn cho một nhà đầu tư rất lớn nước ngoài về cơ hội đầu tư vào thị trường viễn thông Việt Nam.
Họ dự kiến mua phần lớn cổ phần của nhà mạng nhỏ nhất trong 5 thương hiệu di động hiện đang vận hành của Việt Nam và sẽ tham gia vào cuộc chơi 4G.
Họ đã nghiên cứu và gặp mặt đối tác nhiều lần trước đó (Sau này họ đã quyết định không thực hiện deal này nên tôi mới chia sẻ ở đây và tôi xin dấu tên của các bên. Dĩ nhiên, quyết định đó là từ cả quá trình nghiên cứu đàm phán dài của họ, mà thảo luận với tôi chỉ là một trong chuỗi xem xét đó).
Trong buổi họp này, đã có nhiều điều về thị trường, khách hàng, mô hình kinh doanh được thảo luận, chủ yếu là ở các khía cạnh và góc nhìn chiến lược cơ bản như chúng tôi vẫn thường trao đổi.
Tuy nhiên, có một câu hỏi từ Giám đốc điều hành người Ấn Độ làm tôi rất chú tâm. Anh ta hỏi: “các sáng kiến, ý tưởng mới có dễ dàng được triển khai và đi vào thực tế trong các doanh nghiệp như ....(tên ba doanh nghiệp là đối thủ của họ nếu họ quyết định đầu tư) không?”
Câu hỏi đơn giản nhưng làm tôi giật mình. Tôi nhớ đến nhiều sự kiện, kết nối nhiều vấn đề trải qua và nó khiến tôi nghĩ rằng đây là một câu hỏi lớn.
Không nói riêng cho ba doanh nghiệp vị Giám đốc trên đã hỏi.
Ở một số tổ chức và công ty, các ý tưởng về sản phẩm, dịch vụ, mô hình mới được đưa ra khá nhiều, song phần lớn chỉ dừng lại trong phòng họp, một số được triển khai, phần lớn là nửa vời và không đi đến đâu, vài sản phẩm, chương trình tồn tại ở dạng trung bình.
Có nhiều nguyên nhân khác nhau, những lý do tôi đã chứng kiến:
Lý do 1: Không có một định hướng chiến lược rõ ràng.
Chiến lược rõ ràng nó sẽ cho ta nhiều thứ, trong đó có hai điều rất quan trọng: một là, biết ưu tiên làm gì và không làm gì. Làm việc chán nhất và ít hiệu quả nhất là cái gì cũng làm, cũng ưu tiên như nhau; hai là, có một niềm tin mạnh mẽ: tôi cho rằng, một cá nhân hay doanh nghiệp kiên trì theo đuổi một điều gì đó thì đứng sau đó là một niềm tin vào cái đã chọn.
Người ta hay nói đến sự kiên trì như một tố chất; song theo kinh nghiệm của tôi, sự kiên trì thực sự luôn có hậu thuẫn bởi một niềm tin mạnh mẽ vào thứ đã chọn. Kiên trì không hẳn là một tố chất, khả năng có niềm tin vào một việc gì đó mới là tố chất, tôi nghĩ vậy.
Không có chiến lược, các ý tưởng trở nên phân mảnh, rời rạc và không đưa ra được ưu tiên để chú tâm và đầu tư đến cùng.
Lý do 2: Chúng ta bị gắn chặt vào những điều cũ; như lối nghĩ cũ, cách làm cũ, lợi ích cũ, nguồn thu cũ,… đây là lý do quan trọng và nó cũng bao hàm cả lý do số 1.
Lãnh đạo một công ty đang rất nỗ lực trong việc xây dựng chính phủ điện tử, đã lắc đầu lè lưỡi khi nói đến những cản trở về tư duy và lề lối của một số bên liên quan trong dự án hiện đại hóa ngành Hải Quan bằng công nghệ thông tin mà anh muốn triển khai.
Điều này còn đúng cả cho cá nhân. Một người bạn của tôi, từ rất lâu, mỗi lần gặp nhau đều kêu ca và rất mong muốn thay đổi công việc mà anh cho là quá nhàm chán của mình; nhưng rồi đã hơn mười năm, anh vẫn thấy mình ngồi chỗ cũ, làm việc cũ và vẫn chán với cái “chán cũ” năm nào.
Tôi nhận ra rằng, điều khó nhất không phải các tổ chức này hay anh bạn tôi không tiếp cận hay tiếp thu được cái mới, vì ngày nay cơ hội tiếp cận đó gần như nhau và khá dễ dàng với mỗi người.
Điều khó nhất chính là ở chỗ chúng ta không “quên” được những điều cũ.
Nhiều tổ chức ngại hiện đại hóa vì người thực hiện sợ mất đi quyền lợi của mình; nhiều doanh nghiệp vẫn chỉ quan tâm chính đến nguồn thu cũ đang thoái trào, vì nó còn đóng góp chính vào KPI hàng ngày của họ; nhiều cá nhân vẫn lưu luyến với “công sức” đã bỏ ra cho công việc cũ, món đầu tư cũ nên không thể rời xa.
Sự thực là để có thể thay đổi, chúng ta cần nhìn vào điều mình sẽ đạt được từ cái mới thay vì tính toán điều mất đi khi bỏ cái cũ; bởi quan trọng là giá trị nó sẽ mang lại chứ không phải chúng ta đã bỏ ra cho nó bao nhiêu trước đây. Nó như một cái bẫy vậy.
Một cái sợ lớn nữa, đó là sợ sẽ thất bại. Cứ làm như cũ thì có trì trệ chút nhưng không bị gọi là thất bại.
Câu hỏi của vị Giám đốc trên rõ ràng nó đã đi thẳng vào vấn đề mà tôi nghĩ nó thể hiện rất rõ năng lực cạnh tranh, không chỉ của một doanh nghiệp mà còn thể hiện sức cạnh tranh của một cá nhân, một đất nước, đặc biệt là trong thời đại cuộc sống số và CMCN 4.0.
Trong một bài phát biểu gần đây của anh Nguyễn Mạnh Hùng, Tổng giám đốc Viettel (Giờ là Bộ trưởng Bộ TT&TT) có đoạn: “Người giỏi, người nhiều kinh nghiệm thực ra lại đang sống trong một cái hộp có 6 tấm ngăn….Những người giỏi, người nhiều kinh nghiệm, người đã có tuổi đều sống trong 6 vách ngăn ấy. Càng giỏi bao nhiêu thì các vách ngăn đấy càng cứng bấy nhiêu. Càng nhiều năm bao nhiêu thì các bức tường càng khó vỡ bấy nhiêu”.
Đây là đoạn tôi cực kỳ tâm đắc, một triết lý rất thực tế, tôi cảm nhận nó khá rõ và đã trực tiếp gặp nhiều trường hợp trong quá trình làm việc.
Nhận định này của Nguyên Tổng giám đốc Viettel cũng gợi mở ra một giải pháp rất hay để tổ chức công ty và bố trí nhân sự dành cho những vấn đề mới, tôi nghĩ nhiều công ty có thể học.
Vì vậy, một trong những thách thức lớn nhất để ứng dụng trí tuệ nhân tạo, kết nối vạn vật, thực tế ảo…của cuộc CMCN 4.0 hay những vấn đề mới khác vào thực tế. Theo tôi, không chỉ nằm ở việc hiểu về những cơ hội mới này như thế nào, mà thách thức lớn hơn nằm ở việc chúng ta có năng lực thay đổi hay không.
Việt Nam đang đứng trước những vận hội to lớn của thời đại. Nhưng đất nước chúng ta có bao người và bao nhiêu tổ chức vẫn bám chặt vào cách làm và lề lối cũ?
Sự thật là, rất nhiều thứ chúng ta đang làm ngược lại với cách làm của thế giới tiến bộ. Nên kêu gọi làm ngược lại với lề lối hiện tại chính là tôi đang kêu gọi chúng ta hãy làm xuôi thôi mà.
Năng lực quan trọng đối với cái mới là khả năng bỏ đi cái cũ.
------
Bài báo viết từ 24/11/2017 của ông Nguyễn Dương, Chuyên gia trải nghiệm khách hàng
Nhà sáng lập Cempartner - Tư vấn và đào tạo quản trị trải nghiệm khách hàng